Zgodnie z ustawą z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie, Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialne).
W zakresie swoich uprawnień Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
Czynności notarialne dokonane przez Notariusza mają charakter dokumentu urzędowego.
Katalog czynności dokonywanych przez Notariusza zamieszczony jest w art. 79 ustawy Prawo o notariacie i obejmuje:
- sporządzanie aktów notarialnych,
- dotyczące obrotu nieruchomościami, prawem użytkowania wieczystego i spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu
- umowy sprzedaży,
- umowy przedwstępne sprzedaży,
- umowy darowizny,
- umowy o zniesienie współwłasności lub wspólności prawa,
- umowy o dożywocie,*
- umowy zamiany,
- ustanawianie służebności*:
- osobistych (np. mieszkania),
- gruntowych (np. przejazdu i przechodu),
- przesyłu (np. dotyczących budowy, przebiegu i dostępu do urządzeń przesyłowych, takich jak: wodociągi, gazociągi, linie energetyczne),
- ustanawianie hipotek,
- ustanawianie odrębnej własności lokali.
- dotyczące spółek
- akt założycielski lub umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- oświadczenie nowego wspólnika o przystąpieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- umowa spółki komandytowej,
- zawiązanie i statut spółki komandytowo-akcyjnej,
- zawiązanie i statut spółki akcyjnej.
- dotyczące spraw majątkowych małżeńskich
- umowy majątkowe małżeńskie:
- umowy rozszerzające wspólność ustawową,
- umowy ograniczające wspólność ustawową,
- umowy ustanawiające rozdzielność majątkową,
- umowy ustanawiające rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków,
- zmiany i rozwiązanie wyżej wymienionych umów,
- umowy o podział majątku wspólnego.
- testamenty
- oświadczenie testatora o powołaniu do całości lub części spadku jednej lub kilku osób,
- oświadczenie testatora o pozbawieniu uprawnionego prawa do zachowku (tzw. wydziedziczenie),
- zapis zwykły,
- zapis windykacyjny,
- polecenie,
- powołanie wykonawcy testamentu.
- pełnomocnictwa
- dotyczące spadków
- umowy o dział spadku
- umowy zrzeczenia się dziedziczenia
- oświadczenia o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza oraz oświadczenia o odrzuceniu spadku
- akty o poddaniu się egzekucji, np. co do zapłaty, wydania nieruchomości w posiadanie, w tym oświadczenie najemcy w związku z zawarciem umowy najmu okazjonalnego.
- akty o ustanowieniu hipoteki, np. celem zabezpieczenia wierzytelności z tytułu kredytu.
- sporządzanie aktów poświadczenia dziedziczenia,
- sporządzanie poświadczeń,
- doręczanie oświadczeń,
- spisywanie protokołów,
- sporządzanie protestów weksli i czeków,
- przyjmowanie na przechowanie dokumentów, pieniędzy i papierów wartościowych,
- sporządzanie wypisów, odpisów i wyciągów z dokumentów,
- sporządzanie, na żądanie stron, projektów aktów, oświadczeń i innych dokumentów,
- sporządzanie innych czynności wynikających z odrębnych przepisów.
Notariusze sporządzają akty poświadczenia dziedziczenia i rejestrują je w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną. Taki zarejestrowany akt ma skutki prawomocnego postanowienia Sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Dysponując nim, spadkobiercy mogą skutecznie rozporządzać składnikami majątku spadkowego.
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo o notariacie, Notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia jeżeli:
a) otwarcie spadku (śmierć spadkodawcy) nastąpiło po dniu 30 czerwca 1984 r.,
b) nie ma sporu co do osoby (osób) spadkobiercy i wysokości przypadających dla nich udziałów w spadku,
c) w czynności notarialnej będą brali osobiście udział wszyscy spadkobiercy, zarówno ustawowi, jak i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne,
d) spadkodawca w chwili śmierci nie był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej,
e) w skład spadku nie wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą,
f) nie zostało wydane wcześniej sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się w sądzie postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po spadkodawcy, ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia po nim,
g) testament spadkodawcy nie jest testamentem szczególnym.
Notariusz poświadcza:
1) własnoręczność podpisu (np. wzór podpisu do KRS, poświadczenie podpisów na umowie zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością)
2) zgodność odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem,
3) datę okazania dokumentu,
4) pozostawanie osoby przy życiu lub w określonym miejscu (np. dla celów rentowych)
Notariusz spisuje protokoły walnych zgromadzeń organizacji społecznych, stowarzyszeń, spółdzielni, spółek i innych osób prawnych w przypadkach prawem przewidzianych (np. notariusz protokołuje zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, na którym ma być podjęta uchwała w sprawie zmiany umowy spółki; notariusz protokołuje walne zgromadzenia akcjonariuszy spółki akcyjnej).
Notariusz spisuje również protokoły, w tym protokoły dziedziczenia, w celu stwierdzenia przebiegu pewnych czynności i zdarzeń wywołujących skutki prawne, a w szczególności dotyczące stawiennictwa stron i złożonych przez nie oświadczeń, a także - na żądanie strony stawającej - niestawiennictwa strony drugiej.
Notariusz przyjmuje na przechowanie wszelkiego rodzaju dokumenty, także w kopertach zamkniętych.
Notariusz przyjmuje na przechowanie informatyczny nośnik danych, o którym mowa w art. 79 pkt 6 ustawy Prawo o notariacie, zabezpieczony w sposób uniemożliwiający zapoznanie się z jego treścią.
Papiery wartościowe albo pieniądze Notariusz może przyjąć na przechowanie tylko w związku z dokonywaną w jego kancelarii czynnością, w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lub jej następcy prawnemu.